CÂY GẠO LÀNG TÔI!

“Cây đa, bến nước, sân đ́nh” là biểu tượng của làng quê Việt Nam, quê hương thân yêu của chúng ta hầu như bất kỳ một thôn, một làng nào cũng có những cây si, cây đa, cây gạo......đó là “quốc túy, quốc hồn” của làng xă Việt Nam. Dưới gốc cây si, cây đa, cây gạo là nơi linh thiêng, nơi thờ thành hoàng, nơi nghỉ mát những buổi trưa hè nóng nực, nơi tránh băo giông, nơi trẻ chăn trâu tụ tập đánh đáo, chơi cù....ở đó c̣n là cột mốc, là “điểm nhấn ” của một làng, mà đi đâu, ở đâu người làng quê vẫn nhớ về một thời tuổi trẻ của ḿnh.

          Làng tôi (Tương Lạc, Hà Phong, Hà Trung, Thanh Hóa) có một cây gạo cổ thụ, khi tôi sinh ra và lớn lên đă thấy cây gạo ở đấy rồi. Cây gạo đứng sừng sững ở “cửa đ́nh” (nhưng khi tôi sinh ra đ́nh làng không c̣n nữa). Cây gạo làng tôi cao và to nhất vùng, đứng từ xa đă nh́n thấy rồi. Làng tôi, xă tôi luôn tự hào về cây gạo ấy. Với con mắt ước lượng của tôi, cây gạo cao khoảng trên một trăm mét, gốc to đến hơn một chục người ôm không xuể, mùa hè cành lá xum xuê, trên cây có rất nhiều chim chóc làm tổ, ở đó có một vài tổ quạ, tổ chim hắc là, c̣n các loại tổ chim chèo bẻo, cà kiểng, chim gáy, chim ngói nhiều vô kể. V́ cây gạo cao và to quá, nên mặc dù có nhiều chim làm tổ nhưng không ai có thể phá được, người lớn c̣n chịu nữa là trẻ con tụi tôi. Nh́n các loại chim to, chim bé làm tổ trên cây, chúng tôi ngước mắt thèm thuồng nhưng đành chịu, chỉ c̣n cách dùng súng cao su bắn ngược lên nhưng ít khi trúng đích, nếu có trúng đạn đuối tầm hiệu quả cũng không cao. Chính v́ thế, trên cây gạo lúc nào cũng ồn ào, tao tác, náo loạn mỗi khi có diều hâu đến. Nhưng lại có một loại chim rất anh dũng, xông ngay vào tử chiến với diều hâu, từng bầy chèo bẻo đoàn kết nhào lao thẳng vào con diều hâu to xác tấn công, trông mới kiêu hănh làm sao. Tuổi trẻ chúng tôi thích nhất là cảnh ấy và cũng rất yêu thích chim chèo bẻo nên không bao giờ bỏ sót cơ hội chiến đấu của loài chim ấy. Có lẽ tính cách của làng tôi cũng được h́nh thành từ bức tranh hoành tráng đó nên trong chiến tranh dân làng đoàn kết chống lại kẻ thù. Biểu hiện rơ nhất trong cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của giặc Mỹ, mặc dù bị bom quân thù tàn phá nặng nề nhưng dân làng tôi đă đoàn kết một ḷng giúp với bộ đội pháo pḥng không chủ lực quật ngă nhiều máy bay của địch tại quê hương. Dân quân xă tôi anh dũng lắm, máy bay Mỹ đến, các O dùng súng trường bắn trả, tiếp đạn cho các trận địa pháo pḥng không của bộ đội, thay thế pháo thú bị thương tiếp tục bắn trả máy bay quân thù, huyền tích đó lịch sử quê hương đều ghi và ḷng dân c̣n nhớ măi.

          Tháng ba, cây gạo làng tôi nở hoa như một bó đuốc khổng lồ, từng bông đại đóa nở bung, mầu đỏ rực như thắp lửa. Trên cây chim chóc vào mùa sinh sản, ríu rít ca vui. Tụi trẻ chăn trâu chạy nhảy tung tăng dưới gốc cây gạo, ngửa mặt bắn chim, hứng đón những bông hoa gạo xoay tṛn rơi xuống. Cuối mùa, những bông hoa gạo roi lă tră, nh́n xa như những tàn lửa sáng rực của những ngôi sao băng rơi từ ngọn cây xuống gốc, tạo cảm giác tiếc nuối không nguôi. Những người xa quê trở về khi mùa hoa gạo đỏ cứ muốn đứng lặng ngắm măi những bông lửa rơi rơi mà nhớ về một thời tuổi trẻ buồn vui của ḿnh. Thế mới biết quê hương là thiêng liêng quá, quê hương là bông hoa gạo rơi, là đầy trời tiếng chim ca hót, là sao mà quên được hỡi người.

          Cây gạo là biểu tượng của làng, khi quê hương chưa phát triển, nhà cửa cao tầng chưa mọc lên san sát như bây giờ, từ xa nh́n thấy cây gạo là biết rằng nơi ấy là làng Kéo – cái tên cúng cơm từ đời xa xưa ông bà đă đặt tên cho làng tôi như vậy. Chẳng hiểu ư nghĩa của cái tên này như thế nào mà ông cha lại lấy nó để đặt tên cho làng, có lẽ đây chính là nơi “đất lành chim đậu”, mảnh đất phù sa sông Lèn (một nhánh sông chính của sông Mă) đă là nơi “chim đậu” của bao lớp người đi trước lập nên và xây dựng làng quê yêu thương này. Người đời sau chúng tôi cứ hiểu rằng “Làng Kéo” tức là nơi hội tụ, nơi kéo về những ǵ tinh tú nhất, nơi thu hút t́nh người, nơi mang đến những tấm ḷng thủy chung, yêu quên hương, đất nước dưới gốc cây ngàn tuổi này chăng.

          Dưới tán của cây gạo làng tôi là một khoảng đất bằng phẳng với lớp cỏ gà dầy mịn, thứ cỏ mà tụi trẻ chăn trâu chúng tôi vẫn thường ngắt ngọn để chơi chọi gà khi trước. Nơi đây một thời là trạm gác dân quân, đánh kẻng báo động có máy bay Mỹ xâm phạm làng quê. Từ cây gạo làng tôi đến cầu Đ̣ Lèn – một trọng điểm giao thông đánh phá của không quân địch chỉ khoảng 1km. Ngày ấy phải chăng là điều kỳ lạ: Cả làng tôi từ đồng mạ, bờ sông đến đường thôn, ngơ xóm, đâu đâu cũng bị bom Mỹ cày xới tơi bời, thế mà cây gạo cao như thế, to như thê vẫn đứng sừng sững, xanh tốt đến diệu kỳ, cả khu đất bằng gần gốc gạo cũng không hề hấn ǵ. V́ vậy, băi bằng dưới gốc gạo là nơi xă đội dùng làm chỗ để tập hơp thanh niên giao nhận quân, tập quân sự, sau này chúng tôi c̣n dùng làm nơi tập thiếu nhi, nơi nghỉ mát mỗi khi đi làm đồng về....Cây gạo là niềm tự hào, nơi chở che, nơi cho bóng mát, nơi giao lưu của lứa tuổi học tṛ.

          Thế mà, cây gạo làng tôi giờ này không c̣n nữa, một trận lụt to hay sự ô nhiễm môi trường của thời mở cửa đă cướp mất cây đi rồi. Người xa quê trở về không c̣n thấy cây gạo nữa, sự nuối tiếc dâng trào và như bóp nghẹt trái tim của những đứa con yêu quê hương. Đã không còn cái mốc để định hướng mỗi khi về làng, không c̣n những mùa hè thắp lửa đầu thôn nơi ngọn cây như trước. Dù thế nào th́ niềm tự hào về làng quê, nơi một thời tuổi trẻ với những mái tranh nghèo mà anh dũng biết bao. Làng tôi cũng như bao nhiêu làng quê khác đă chiến thắng cái nghèo, cái dốt để vươn lên. Hôm nay, bộ mặt của làng tôi đă đổi mới, con đường bê tông chạy giữa làng hối hả nhịp bước chân và ḍng xe cộ, mang đến những ấm no, hạnh phúc cho mọi nhà.